Μια βόλτα στα στενά της Μυκόνου αποδεικνύεται κάτι παραπάνω από περιήγηση: είναι μια βαθιά κατάδυση στην ιστορία, τον πολιτισμό και τις ψυχές των ανθρώπων που διαμόρφωσαν τη φήμη του νησιού. Μακριά από την κοσμική λάμψη, ανακαλύψαμε τα μυστικά, τα ανέκδοτα και τους εμβληματικούς Μυκονιάτες που κράτησαν ζωντανή την παράδοση.

Αυτό το μοναδικό οδοιπορικό πραγματοποιήθηκε χάρη στη συνεργασία του Κυρίου Μιλτιάδη Ατζαμόγλου και του Γιώργου Κανατούλα. Με τη λαογραφία ως το ισχυρότερο όπλο τους, ο Κύριος Μιλτιάδης μας ταξιδεύει, με τον δικό του μοναδικό Μυκονιάτικο τρόπο, σε μια άλλη εποχή, μεταφέροντας γνώσεις και ιστορίες που μόνο οι παλιοί γνώριζαν.

Η Μικρή Βενετία και τα Μυστικά των Καπεταναίων

Η περιοχή της Σκάρπας, σήμερα γνωστή ως Μικρή Βενετία, αποτελεί το αρχιτεκτονικό κομμάτι-κλειδί. Τα σπίτια, όπως το διατηρητέο κτίριο Βεράντα της οικογένειας Βιγλάρη, στέκουν ως μνημεία της ναυτικής και εμπορικής ιστορίας του νησιού.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα υπόγεια των καπετανόσπιτων, τα οποία βρίσκονται στο επίπεδο της θάλασσας. Από εκεί γινόταν το παρεμπόριο με τα βαρκάκια, μια πρακτική που κράτησε «ζωντανό τον ελληνισμό». Η αρχιτεκτονική των σπιτιών της Μυκόνου συνδέεται ιστορικά με την Αρχαία Δήλο, υιοθετώντας την ίδια φιλοσοφία προστασίας της οικογενειακής ζωής, με έμφαση στις εσωτερικές αυλές.

Από τους Αρχαίους Γρίφους στα Τραγούδια του Πολέμου

Η Μύκονος, πριν τις μουσικές, είχε τη μουσική μέσα στο μυαλό των ανθρώπων της. Οι Μυκονιάτες συνήθιζαν να κάθονται και να φτιάχνουν ρίμες, παραλογές και τραγούδια, διασώζοντας έτσι την ιστορία τους.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της προφορικής παράδοσης είναι:

  • Ένα παλιό μικονιάτικο αίνιγμα για τον ανεμόμυλο.
  • Μια ρήμα για έναν κλέφτη που συνάντησε τη γυναίκα Καλούδα στη σκάλα.
  • Ένα τραγούδι που διασώζει την ιστορία του βομβαρδισμού του λιμανιού από τους Γερμανούς το 1940 και το βούλιαγμα του καϊκιού του μπάρμπα Χαραλάμπη.

Επιπλέον, αναγνωρίζεται η καθοριστική συμβολή των άξιων γυναικών που στήριξαν τους ναυτικούς άντρες τους και κράτησαν ζωντανή την παράδοση του αργαλιού, αποτελώντας τη ραχοκοκαλιά του νησιού.

Ο «Θείος Λευτέρης» και το Τραγούδι του Ξαρχάκου

Αποκορύφωμα της περιήγησης είναι η αναφορά στον Λευτέρη Γαλούνη, γνωστό ως «Θείος Λευτέρης», μια εμβληματική μορφή της Μυκόνου.

Ο Λευτέρης, μεγαλωμένος στο Κάστρο δίπλα στον πατέρα του τον Λοΐζο, ήταν ζυμωμένος με την αυθεντική ζωή του νησιού. Με το καΐκι του μετέφερε αρχικά τους Μυκονιάτες στη Δήλο και αργότερα τους Γάλλους αρχαιολόγους. Αυτή η επαφή τον έκανε να λατρέψει τα μάρμαρα της Δήλου και το σύμπλεγμα των δύο νησιών.

Με την άνοδο του τουρισμού, έγινε άτυπα ο πρώτος ξεναγός της Μυκόνου, μεταφέροντας την αυθεντική ζωή του νησιού στους ξένους τουρίστες. Η μορφή του αποτέλεσε αντικείμενο λευκωμάτων και αφιερωμάτων.

Μάλιστα, σε μια εξομολόγηση του Σταύρου Ξαρχάκου, αποκαλύφθηκε πως ο σπουδαίος συνθέτης εμπνεύστηκε τον σκοπό για το τραγούδι «Λευτέρη, Λευτέρη, Λευτέρη» σε ένα γλέντι στη Λαγκάδα, με την παρέα του Λευτέρη και της Μαρκαρίνας.

Η Τέχνη συναντά την Ιστορία στο Κάτωϊ

Στο δρόμο προς την Παραπορτιανή, επισκεπτόμαστε την εκκλησία της Παναγίας της Πυριανής/Μπριανής, η οποία είναι τμήμα από τα ερείπια του παλιού κάστρου της Μυκόνου.

Σε ένα διατηρημένο παραδοσιακό «κατόι», ο Λιβανο-Αρμένης κοσμηματοποιός Ζάνος δημιουργεί μοναδικά κοσμήματα. Ο χώρος, ο οποίος αναδεικνύει την ιστορικότητά του, ακόμα και τη σκοτεινή ιστορία της πειρατείας με κάγκελα και μπουντρούμια, λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης. Ο Ζάνος δηλώνει ότι η Μύκονος έχει έναν «μαγνήτη» που τον κρατά και του δίνει έμπνευση για τη δημιουργία ξεχωριστών, χειροποίητων κομματιών, συνδυάζοντας την παλιά αρχοντιά με τη σύγχρονη τέχνη.

Αυτή η διαδρομή στα στενά της Μυκόνου αναδεικνύει το πραγματικό της πρόσωπο: ένα νησί που τιμά τους ανθρώπους, τις ρίμες, τα τραγούδια του και την αδιαπραγμάτευτη σχέση του με τη θάλασσα και τη Δήλο, αποδεικνύοντας ότι η καρδιά της παράδοσης χτυπάει δυνατά κάτω από τον παλμό του σύγχρονου τουρισμού.