Να περισώσει τη Σαντορίνη από περαιτέρω υπερβάλλουσα, άναρχη και αυθαίρετη δόμηση επιχειρεί το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο Σαντορίνης που θα αποσταλεί από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο Συμβούλιο της Επικρατείας για επεξεργασία το επόμενο διάστημα. Πρόκειται, πιθανότατα, για το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο που θα αποσταλεί στο ΣτΕ. Στόχος του υπουργείου είναι η απόλυτη σχεδόν προστασία του περιβάλλοντος και η ελαχιστοποίηση της επέκτασης της τουριστικής δραστηριότητας. Το ιδιαίτερου φυσικού κάλλους αλλά και μορφολογίας νησί δοκιμάζεται τις τελευταίες δεκαετίες τόσο από την υπερβολική δόμηση όσο και από τις αυξημένες ροές ταξιδιωτών.
Εχει καταστεί case study σε διεθνείς μελέτες ως αρνητικό παράδειγμα άναρχης ανάπτυξης και έλλειψης διαχείρισης των τουριστικών ροών, καθώς παρουσιάζει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά δομημένης επιφάνειας στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλα νησιά αλλά ακόμα και με αυτήν την ίδια την Αττική. Θεωρείται ένα από τα πλέον χτισμένα νησιά της Μεσογείου αναλογικά με το μέγεθός του, καθώς πρόσφατα δεδομένα και δηλώσεις αξιωματούχων αναφέρουν ότι τουλάχιστον το 11% της επιφάνειας του νησιού έχει χτιστεί τα τελευταία χρόνια, ενώ άλλες εκτιμήσεις ανεβάζουν το ποσοστό αυτό ακόμη και στο 20%. Μάλιστα υπολογίζεται ότι σχεδόν το 50% της συνολικής δομημένης επιφάνειας βρίσκεται εκτός των επίσημων ορίων των οικισμών, αποτελεί δηλαδή άναρχη δόμηση.
Επιχειρώντας να βάλει οριστικό τέλος στην άναρχη δόμηση, το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο Σαντορίνης που θα αποσταλεί από το ΥΠΕΝ στο ΣτΕ για επεξεργασία προβλέπει πως οι ζώνες προστασίας στο νησί αυξάνονται από 21,8% της έκτασης σε 67,3%.
Ακόμα περισσότερο, οι ζώνες όπου θα επιτρέπεται πλέον η ανάπτυξη τουριστικών χρήσεων μειώνονται κατακόρυφα από το 59,8% της έκτασης μόλις στο 6,8%. Παράλληλα, οι ζώνες στις οποίες επιτρέπεται η κατοικία σε εκτός σχεδίου περιοχές περιορίζονται στο ελάχιστο και μειώνονται από το 61,1% της έκτασης στο 13,6%. Ολα τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν την κύρια στόχευση του ειδικού πολεοδομικού σχεδίου που είναι ο σχεδόν απόλυτος περιορισμός της δόμησης και η προσπάθεια απόλυτης προστασίας του περιβάλλοντος που είναι επιβαρυμένο στη Σαντορίνη. Αυτό προκύπτει κυρίως από τον περιορισμό που επιβάλλεται με τη μείωση των εκτάσεων που επιτρέπεται να δομηθούν.
Στο πολεοδομικό σχέδιο όμως ο πραγματικός περιορισμός γίνεται συντριπτικά μεγαλύτερος, αφού θεσμοθετούνται τρία επιπλέον μέτρα που ελαχιστοποιούν τη δυνατότητα δόμησης. Κατ’ αρχάς αυξάνεται η αρτιότητα για τουριστικές εγκαταστάσεις από 8 ή 15 στρέμματα ανάλογα με την περιοχή σε 40 στρέμματα.
Δεύτερον, αυξάνεται η αρτιότητα και για κατοικίες, από 4 στρέμματα σε 8 στρέμματα. Εξαίρεση προβλέπεται για τις περιπτώσεις πρώτης κατοικίας στις οποίες η αρτιότητα παραμένει στα 4 στρέμματα.
Τέλος, οι δρόμοι που προϋπάρχουν του 1977 θεσμοθετούνται ως οι δρόμοι στους οποίους θα πρέπει να έχει πρόσωπο ένα αγροτεμάχιο για να μπορεί να οικοδομηθεί. Δρόμοι που να πληρούν αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό σε σχέση με το υφιστάμενο σήμερα οδικό δίκτυο της Σαντορίνης. Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι με τη θεσμοθέτηση του ειδικού πολεοδομικού σχεδίου της Σαντορίνης σχεδόν κανένα ακίνητο δεν θα έχει τη δυνατότητα δόμησης είτε για τουριστική εγκατάσταση είτε για κατοικία.
Συγκριτικά μάλιστα με το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο της Μυκόνου, αυτό της Σαντορίνης είναι απόλυτα περιοριστικό όσον αφορά τη δόμηση – στη Μύκονο, η δόμηση θα είναι πολύ περιορισμένη, ενώ στη Σαντορίνη θα είναι σχεδόν μηδενική. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο Μυκόνου που θα υποβληθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας για επεξεργασία και το οποίο δημοσίευσε η «Καθημερινή» την προηγούμενη Κυριακή, οι ζώνες προστασίας αυξάνονται κατά 20% περίπου και μεταβάλλονται από 52% της συνολικής έκτασης της Μυκόνου σε 62%.
Αντίστοιχα, οι ζώνες όπου επιτρέπεται η ανάπτυξη στη Μύκονο περιορίζονται σε 38%. Παράλληλα, οι περιοχές απόλυτης προστασίας τοπίου και ανάγλυφου στη Μύκονο, εκείνες δηλαδή στις οποίες δεν επιτρέπεται καθόλου η δόμηση, έχουν αυξηθεί κατά 28,5%. Εχουν διαμορφωθεί δηλαδή από 37,9% της έκτασης σε 48,7%. Επιπλέον, περιορισμοί ισχύουν και για την αρτιότητα στην εκτός σχεδίου δόμηση όπως ακριβώς και στη Σαντορίνη.
Το «παράθυρο»
Οσοι παρακολουθούν ωστόσο την εξέλιξη της υπερβολικής και άναρχης δόμησης πανελλαδικά, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το παράθυρο καταστρατήγησης των ειδικών πολεοδομικών σχεδίων που προκύπτει από την κατάχρηση των εργαλείων που συνοδεύουν τις λεγόμενες στρατηγικές επενδύσεις.
Συγκεκριμένα, η υπαγωγή επενδυτικών σχεδίων στο καθεστώς αυτό επιτρέπει την καταστρατήγηση των ειδικών πολεοδομικών σχεδίων με Προεδρικό Διάταγμα μέσα από τη διαδικασία των ΕΣΧΑΣΕ (Ειδικό Σχέδιο Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης). Συνιστάται έτσι η μέγιστη δυνατή προσοχή στην έκδοση τέτοιων σχεδίων ειδικά σε κορεσμένες ή προστατευόμενες περιοχές. Κάτι πιθανότατα που πρέπει να ενσωματωθεί στο σχετικό νομικό πλαίσιο, προσθέτουν οι ίδιες πηγές.
