Την παρουσίαση του επικαιροποιημένου σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων έκανε στην ΚΕΔΕ ο γενικός γραμματέας Διαχείρισης Αποβλήτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Μανώλης Γραφάκος, μεταφέροντας με σαφήνεια τις προτεραιότητες της κυβέρνησης και τα σημεία τομής για τη μετάβαση σε ένα λειτουργικό, αποτελεσματικό και ευρωπαϊκά εναρμονισμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων.

Από την ανακύκλωση στη συνολική αναδιάρθρωση

Ο κ. Γραφάκος ξεκαθάρισε εξαρχής ότι η παρουσίασή του δεν περιλάμβανε «καινούργια πράγματα», αλλά στόχευε να συστηματοποιήσει τις κυβερνητικές προθέσεις και να επισημοποιήσει τη μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο διαχείρισης. Όπως ανέφερε, η Ελλάδα πλέον διαθέτει:

  • Νέο θεσμικό πλαίσιο, εναρμονισμένο με την Ε.Ε..
  • Νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων.
  • Ρυθμιστική Αρχή (ΡΑΑΕΥ) με αρμοδιότητες σε απόβλητα, ενέργεια και ύδατα.
  • 800 εκατ. ευρώ διαθέσιμα, με προοπτική αύξησης για χρηματοδότηση υποδομών.
  • Σημαντική πρόοδο με τη μείωση προστίμων της Ε.Ε., αποτέλεσμα προσπάθειας δύο κυβερνήσεων.

Ωστόσο, παραδέχθηκε ότι η ανακύκλωση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, ενώ ο νέος τρόπος υπολογισμού από το 2020 δεν επιτρέπει συγκρίσεις με προηγούμενα έτη. Ο στόχος του 50% έως το 2030 είναι φιλόδοξος αλλά εφικτός.

7 Κεντρικές Παρεμβάσεις

1. Ολιστικά Σχέδια Χωριστής Συλλογής
Τα ολιστικά σχέδια περιλαμβάνουν:

  • Πράσινα Σημεία (1 ανά δήμο).
  • Κέντρα Επαναχρησιμοποίησης.
  • Οχήματα & κάδους για βιοαπόβλητα, πράσινα και ογκώδη.
  • Οικιακή κομποστοποίηση, αποβλήτων HORECA, μικρών επικίνδυνων.
  • Εκτιμήσεις κόστους, όγκου, αναγκών και προβλεπόμενων ποσοτήτων.

Η ύπαρξή τους αποτελεί προαπαιτούμενο για το νέο ΕΣΠΑ, προηγείται των ΠΕΣΔΑ και προσφέρει οικονομίες κλίμακας, ιδιαίτερα για μικρούς δήμους.

2. Νέα συμφωνία με υπόχρεους παραγωγούς
Σημαντική θεσμική εξέλιξη αποτελεί η καταρχήν συμφωνία για τριπλασιασμό των εισφορών των υπόχρεων παραγωγών (περίπου 100 εκατ. ευρώ ετησίως) ώστε:

  • Να αναλάβουν τη συλλογή των ανακυκλώσιμων.
  • Να απελευθερώσουν ανθρώπινο δυναμικό από τους δήμους.

Το νέο μοντέλο προβλέπει ανά 60 κατοίκους ένα ζεύγος μπλε/κίτρινου κάδου, αντί για 1 κάδο ανά 75 άτομα σήμερα.

3. Εφαρμογή του DRS (Deposit Return System)
Το σύστημα επιστροφής φιαλών αφορά 4,5-5 δισ. μπουκάλια τον χρόνο. Το πλάνο προβλέπει:

  • 3.000 αυτόματους μηχανισμούς.
  • 10.000 χειροκίνητα σημεία.
  • Ετήσια χρηματοδότηση 50 εκατ. ευρώ από τους υπόχρεους.
    Το επιχειρησιακό σχέδιο κατατίθεται άμεσα στον ΕΟΑΝ.

4. Συλλογή βιοαποβλήτων HORECA
Το 25% των βιοαποβλήτων εντοπίζεται σε ξενοδοχεία & εστιατόρια. Το ΥΠΕΝ φέρνει νέο σύστημα υπόχρεων παραγωγών, με εκτίμηση χρηματοδότησης 80 εκατ. ευρώ ετησίως, ώστε οι δήμοι να απαλλαγούν από αυτό το βάρος.

5. Στήριξη σε μικρούς ορεινούς και νησιωτικούς δήμους
Το υπουργείο καταρτίζει συγκεκριμένη μελέτη, βάσει του άρθρου 13 του Ν. 5151/2024, για να αντιμετωπίσει το δυσανάλογο βάρος στους δήμους <10.000 κατοίκων με πολλούς οικισμούς.

6. Νέα συστήματα για δύσκολα ρεύματα
Το ΥΠΕΝ σχεδιάζει:

  • DRS για στρώματα (με εγγυοδοσία).
  • Συλλογή για έπιπλα, ξύλα, κλωστοϋφαντουργικά.
  • Νέο σύστημα για συσκευασίες φυτοφαρμάκων, με ΞΥΑ σε διαβούλευση άμεσα.

7. Κατασκευαστικά Απόβλητα (ΑΕΚΚ)
Ο στόχος είναι να απαλλαγούν οι δήμοι από την υποχρέωση συλλογής μπαζών, τα οποία δεν τους αναλογούν. Επί του παρόντος, η ανεπίσημη διαχείριση εκτιμάται σε 5,5-6 εκατ. τόνους ετησίως. Η κυβέρνηση δεσμεύεται για αυστηρότερη εποπτεία και ξεκάθαρες ευθύνες για τους παραγωγούς.

Υποδομές και Μονάδες Επεξεργασίας

Το 2019 λειτουργούσαν 3 ΜΑΑ, σήμερα λειτουργούν 13, ενώ κατασκευάζονται 25, με στόχο να ολοκληρωθούν όλες οι δημοπρατήσεις μέχρι το 2025 και οι μονάδες να λειτουργούν έως το 2030.

Ενδεικτικά:

  • Υπογραφές μονάδων σε Λάρισα, Κέρκυρα, Καβάλα.
  • Νέες δημοπρατήσεις για Λαμία–Χαλκίδα, Λέσβο–Σάμο, Σύρο–Μύκονο–Πάρο, Ρόδο, Ναξο, Σχιστό.
  • Αναβάθμιση υφιστάμενων μονάδων (Σέρρες, Κοζάνη, Θήβα κ.ά.).

Χρηματοδότηση & Εργαλεία

  • Τέλος Ταφής: Κατευθύνεται κατά 85% σε δράσεις ανακύκλωσης και εξοπλισμό ολιστικών σχεδίων.
  • ΕΣΠΑ: Περιλαμβάνει 1 δισ. ευρώ για ΜΑΑ και εξοπλισμό.
  • 15% του Τέλους Ταφής: Για αποκατάσταση ΧΥΤΑ.
  • Επέκταση ΧΥΤΥ: Χρηματοδοτείται από εθνικούς πόρους (π.χ. Λαμία).
  • 140 εκατ. € για λιματολάσπη με 18 εγκαταστάσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Το μεγάλο επόμενο βήμα: «Πληρώνω όσο πετάω»

Μετά το καλοκαίρι ανοίγει η συζήτηση για Pay As You Throw (Πληρώνω όσο Πετάω), που θα εφαρμοστεί:

  • Στα σύμμικτα απορρίμματα.
  • Στα βιοαπόβλητα από οικίες.

Η εφαρμογή του θα ξεχωρίσει τη συλλογική ευθύνη από την ατομική περιβαλλοντική συνείδηση, ανοίγοντας τον δρόμο για ένα δικαιότερο και αποτελεσματικότερο σύστημα.

Ο κ. Γραφάκος κατέληξε με εμφανή αυτοκριτική διάθεση, αναγνωρίζοντας ότι η ανακύκλωση στην Ελλάδα δεν έχει πετύχει μέχρι σήμερα, ωστόσο διαπίστωσε ότι υπάρχει πλέον:

  • Συγκυρία ευκαιρίας.
  • Πόροι.
  • Συμμετοχή των υπόχρεων παραγωγών.
  • Επαρκές θεσμικό πλαίσιο.
  • Ένα σαφές σχέδιο δράσης με στόχους και προϋπολογισμό.

«Ήρθε η ώρα να επιστρέψουμε εμπροσθοβαρώς τους πόρους στους δήμους και στην κοινωνία – μέσα από τα ολιστικά σχέδια, τον εξοπλισμό και την ευθύνη των παραγωγών. Η νέα στρατηγική για τα απόβλητα, είπε, είναι πλέον στα χέρια όλων: Κεντρική Διοίκηση, Αυτοδιοίκηση, Παραγωγοί, Κοινωνία».

Να σημειώσουμε ότι ο κ. Γραφάκος δεν έκανε καμία αναφορά στη καύση των απορριμμάτων που έχει προγραμματίσει με 6 μονάδες το υπουργείο και η οποία εκτιμάται ότι μπορεί μέχρι και να πενταπλασιάσει το κόστος gate fee.

Πηγή: myota.gr